Kabels aan de klankkaatsers – TivoliVredenburg

In de maand juli is er door Mennens een niet alledaags staalkabel project uitgevoerd bij het muziek- en cultuurcentrum TivoliVredenburg te Utrecht. Tivoli Oudegracht en muziekcentrum Vredenburg, voorheen aparte onderdelen, zijn sinds een ingrijpende verbouwing in juni 2014 gezamenlijk verder gegaan onder de naam TivoliVredenburg.

Het verbouwde muziekcentrum telt 5 unieke zalen met ieder hun eigen verhaal en toepassing. Een opvallende zaal is de zogenaamde ‘grote zaal’. Deze grote zaal was al een bestaande zaal in het oude muziekcentrum Vredenburg. Tijdens de verbouwing is de zaal als het ware opgenomen in het nieuwe gebouw dat nu het moderne aangezicht vormt aan de kruising van het Vredenburg en de Catherijnesingel.

De uitdaging

Enige tijd geleden heeft Mennens de vraag gekregen om advies uit te brengen over de staalkabels waaraan de zogenaamde klankkaatsers in de grote zaal zijn opgehangen. Na een inspectie van deze staalkabels heeft Mennens het advies uitgebracht de kabels te vervangen. De vervolgvraag was een logische: of de staalkabels tijdens het eerstvolgende grote onderhoud zouden kunnen worden vervangen. Een leuk bijkomend detail is dat de aanwezige kabels in februari 1989 zijn geleverd door Den Haan Handel B.V. (het huidige Mennens in Dongen) te Gorinchem.

Wat zijn klankkaatsers?

Klankkaatsers zijn van hout vervaardigde panelen, deze hangen in de ruimte ter bevordering van de akoestiek. In de grote zaal hangen een zestal vast opgestelde kleine klankkaatsers en één centrale grote klankkaatser waarvan de positie verticaal verstelbaar is. De vaste kleine klankkaatsers zijn bevestigd met een staalkabel driesprong aan de constructie van de zaal. De grote klankkaatser is  d.m.v. vier afzonderlijke kabels bevestigd aan een liersysteem dat zich ruim 16 meter boven de klankkaatser bevindt, boven een glazen plafond, in de koepel van het gebouw. Met dit liersysteem is de klankkaatser in hoogte verstelbaar, wat soms noodzakelijk is voor de juiste afstemming van de akoestiek. Zo vraagt een popconcert een andere hoogte van de kaatser dan bijvoorbeeld een klassiek concert.

In eerste instantie zijn alleen de kabels van de grote klankkaatser vervangen. De kabels aan de kleine klankkaatsers volgen nog op een later moment.

De kabels

Omdat de klankkaatser waterpas moet kunnen worden gesteld is er voor gekozen om de kabel op te delen in twee stukken en door middel van een spanner weer aan elkaar te verbinden. Hierdoor wordt de mogelijkheid voor nauwkeurig afstellen ingebouwd. Voor de ophanging is gebruik gemaakt van 8mm Veropro8 staalkabels. In totaal heeft iedere kabel een lengte van 22,5 meter.

De klankkaatsers van onderaf gezien. De kleine klankkaatsers links en rechts en de grote klankkaatser centraal

Montage

Om de montage te kunnen uitvoeren diende een aantal belangrijke voorbereidingen te worden getroffen. De uitdaging bij deze wisselklus zat hem in de volgende drie elementen. 

1. Er is beperkte tijdspanne voor het uitvoeren van de klus. 
2. Om de centrale klankkaatser te bereiken moet men een flink eind (+/-25m) de hoogte in. 
3. De klankkaatser dient te worden ondersteund zodat alle vier de kabels tegelijkertijd ontspannen kunnen worden. Dit i.v.m. het feit dat alle kabels op één liertrommel uitkomen.

Vanwege de houten vloer en de hoogteverschillen van de vloer was het onmogelijk om met een hoogwerker het werk uit te voeren. Ondersteuning van de klankkaatser was een belangrijk punt en zo is er uiteindelijk het plan bedacht om een steiger constructie op te bouwen in de concertzaal. Deze constructie is in opdracht van TivoliVredenburg voor aanvang van de werkzaamheden opgebouwd. Op het platform was er de mogelijkheid om de grote klankkaatser te laten rusten zodat alle kabels in een ontspannen situatie verwijderd konden worden. Tevens konden de Mennens monteurs er op deze manier goed bij en veilig werken.

 De opgebouwde steiger vormde een kolossale constructie in het midden van de zaal. Nadat op woensdag alles gereed stond, konden de monteurs aan de klus beginnen. Eerst zijn de oude kabels gedemonteerd. Vervolgens is er op dag twee begonnen met het installeren van de nieuwe kabels. Dit was nog wel even een uitdaging. Tussen de lier en de klankkaatser bevindt zich namelijk nog een glazen plafond waardoor de kabels heen gevoerd dienden te worden. Omdat de spanners achteraf nog wel bereikbaar dienen te zijn voor het fijne afstellen was het belangrijk dat de spanners op de juiste hoogte boven het plafond kwamen te zitten.

Op dag drie zijn de laatste kabels gemonteerd en is de klankkaatser waterpas gehangen. Zo waren ze precies op tijd klaar voordat de steiger op zaterdag weer zou worden afgebroken. De komende jaren hangt de klankkaatser weer veilig bovenin de grote zaal en zal hij voor vele concerten de juiste akoestiek verzorgen.

Mennens dankt TivoliVredenburg voor het vertrouwen en kijkt terug op een leuke opdracht in een bijzondere omgeving.