Werk je in een besloten ruimte? Dan is het gebruik van valbeveiliging inclusief training en instructie verplicht. En dat is niet zomaar. Jaarlijks vallen er namelijk zo’n 90 doden tijdens werk in besloten ruimten. Deze cijfers liegen er niet om. In dit artikel lees je daarom enkele richtlijnen hoe je hier veilig werkt en handelt.
Werken in besloten ruimten
Elke besloten ruimte is uniek. En vereist dus een op maat gemaakte aanpak. Toch zijn twee stappen iedere keer vereist bij veilig werken in besloten ruimten.
- Neem altijd een begeleider mee, die jou en je teamleden kan redden in geval van nood. Hierbij is het vanzelfsprekend van belang dat iedereen de juiste valbeveiliging draagt, ook de begeleider.
- Breng alle overige risico’s van de besloten ruimte in kaart. Doe een meting op gevaarlijke gassen en/ of verlaagd zuurstof niveau, ventileer naar behoefte en neem bij voorkeur altijd een persoonlijke multigasmeter mee.
Betreden van besloten ruimten
Doorgaans zijn er twee mogelijkheden om een besloten ruimte veilig te betreden: via bestaande traptreden/ losse ladder of via een takel. In beide gevallen moet je een back-up (valstopblok met rescue-functie) gebruiken. Voordat je afdaalt, moeten het valharnas, het ankerpunt en het valblok met rescue-functie in orde zijn. Als ankerpunt wordt meestal een 3-poot of 5-piece gebruikt, maar soms zijn er ook permanente ankerpunten boven het mangat gemonteerd.
Afdalen via een trap/ losse ladder
Afdalen kan via vaste treden of met verschillende losse ladder: een touwladder of een losse ladder die je door een mangat steekt. Hierbij heb je altijd een valblok met redtakel nodig. Een valblok zonder die takelfunctie is niet voldoende. Dit valblok slaat namelijk alleen vast bij een val en als iemand niet meer zelf naar boven kan, dan is het belangrijk dat je hem/haar wel kan optakelen.
Let op: takelen mag alléén voor redding. Voor regulier hijsen mag je dit valstopblok niet gebruiken.
Afdalen via een takel
Als er geen trap of ladder voorhanden is, dan daal je af via een lier die specifiek geschikt is voor het laten zakken en het takelen van personen. Voor het geval dat de lier faalt, is hier als back-up een valstopblok met rescue-functie nodig.
Hoe zit het met giftige gassen?
Waarom is een zuurstof- en gasmeting in besloten ruimten noodzakelijk? Omdat zuurstoftekort de belangrijkste oorzaak is van de ongevallen en sterfgevallen. Veel (gevaarlijke) gassen verdringen zuurstof, wat leidt tot zuurstoftekort. Het inademen van deze (gevaarlijke) gassen op zichzelf is ook zeer gevaarlijk. En let op: 1 op de 4 besloten ruimten bevat giftige dampen.
Bedenk ook of de eventueel uit te voeren werkzaamheden kunnen leiden tot het ontstaan van (gevaarlijke) gassen. Denk aan lassen, waarbij veel rook vrijkomt. Ventileer een besloten ruimte dus bij voorkeur altijd voordat je het gaat betreden en in sommige gevallen moet je zelfs continu ventileren. Gebruik daarnaast (afhankelijk van de situatie) ook altijd de juiste adembescherming.
Redden in een besloten ruimte
Kom je in een situatie dat je een collega moet redden in een besloten ruimte? Dan loop je net zoveel gevaar als bij zuurstoftekort. Zorg daarom altijd voor een doordacht reddingsplan voor besloten ruimten. Zorg dat het redden zo voorzichtig mogelijk gebeurt. Dit is een complexe situatie: bewegen kan voor het slachtoffer moeilijk of pijnlijk zijn. Als het slachtoffer bewusteloos is, kan het moeilijk zijn om hem of haar door het (nauwe) mangat te krijgen. Toch is het belangrijk dat de persoon zo snel mogelijk omhoog wordt getakeld. Afhankelijk van de redding is er vaak zelfs een derde persoon nodig.
Reddingsmiddelen voor besloten ruimten
In beide situaties is het zaak om reddingsmiddelen bij de hand te hebben. Met name een opvouwbare stretcher (ook wel Sked) en de halve uitvoering ervan (Half-Sked). De Sked trek je strak om het lichaam van het slachtoffer, zodat het geheel smaller wordt. Zo kun je het slachtoffer alsnog door de uitgang van een besloten ruimte takelen. Je kunt de Sked ook gebruiken in situaties waarbij het slachtoffer zich heeft losgekoppeld van de back-up en je hem terug naar een mangat moet slepen. De Half-Sked is juist voor besloten ruimten die behalve nauw ook bochtig zijn, bijvoorbeeld reactorvaten.
Taak Risico Analyse in besloten ruimten
Met een Taak Risico Analyse (TRA), kun je je als team voorbereiden om veilig te werken in besloten ruimten. Want de gevaren en uitdagingen verschillen per besloten ruimte. Duidelijke afspraken vooraf kunnen veel leed besparen. Een TRA maak je in 3 stappen.
- Omschrijf elke stap in het werkproces.
- Breng per stap de risico’s in kaart.
- Neem met je team duidelijke maatregelen die de risico’s verkleinen. Een voorbeeld van zo’n maatregel is de back-up (het valstopblok met rescue-functie) aan de achterzijde van het harnas plaatsen. Raakt een medewerker bewusteloos? Dan hangt het hoofd automatisch naar voren, waardoor het makkelijker is om de medewerker uit de besloten ruimte te takelen.
Belangrijk: gedegen training
De risico’s bij werken in besloten ruimten zijn groots. Goed voorbereid zijn op deze risico’s en weten wat te doen in noodsituaties, is gelukkig te trainen. In het geval van de lier en het valstopblok is training in het gebruik ervan zelfs verplicht. En in situaties waarbij toegang moet worden verkregen tot of reddingswerk moet worden verricht in besloten ruimten, moet veiligheidsapparatuur snel en zonder haperen werken.
Vraag een training aan
Werken in besloten ruimten vereist specifieke valbeveiligingsmiddelen. Elke werkgever is verplicht om te zorgen voor een gedegen training voor medewerkers zodat zij met deze middelen kunnen werken en de werkzaamheden goed kunnen uitvoeren. Neem contact met ons op voor meer informatie.
Video transcriptie podcast
00:00:07
Michel: Nicky, leuk jou weer te hebben hier. We hebben het vorige keer gehad over redden op hoogte en evacueren van hoogte.
00:00:13
Nicky: Ja, klopt.
00:00:13
Michel: We gaan nu wat meer de diepte in met het onderwerp 'besloten ruimten.' Wat zijn dat?
00:00:20
Nicky: Wat zijn besloten ruimten? Als je naar de definitie van een 'besloten ruimte' kijkt, dan is het in de basis een gesloten of deels gesloten ruimte, die niet bedoeld is voor het verblijf van personen. Daarbij moet je ook goed beseffen dat over het algemeen zo'n ruimte slecht bereikbaar is: je kunt er moeilijk in. Er is vaak maar één doorgang. Het zijn vaak beperkte formaten, dus een krappere ruimte. Soms van boven naar de basis horizontaal benaderbaar. Dat is in de basis wat een besloten ruimte is. Zo staat het ook beschreven in de WCA-opleiding, maar ook in het AI-blad, wat we hebben voor het werk in besloten ruimten.
00:00:57
Michel: Kun je wat praktijkvoorbeelden noemen?
00:00:59
Nicky: Ja, daar zijn er nog al wat van.
00:01:00
Michel: Is het dan ondergronds, of in een graansilo?
00:01:03
Nicky: Dat kan. De meest voor de hand liggende ruimten zijn silo's, tanks en dat soort zaken, maar ook de riolering. Tankauto's die van binnen schoongemaakt moeten worden. Denk ook aan een bouwterrein waar een put gegraven is, omdat daar een fundering moet komen. Dat is in de basis - als je de definitie ernaast legt - al een besloten ruimte te noemen. En misschien niet omdat het een krappe ruimte is of omdat de toegang er misschien minder is, maar ja, kom er maar eens uit. Het is vaak al anderhalve meter diep. Op het moment dat je daar een calamiteit hebt en er ligt iemand, ga er zonder voorbereiding dan maar aanstaan om die man eruit te krijgen. Daar ga je nog een aardig klusje aan hebben.
00:01:42
Michel: Dat geloof ik zeker.
00:01:43
Nicky: Het is veel vaker een besloten ruimte dan dat mensen denken.
00:01:45
Michel: Wat zijn de uitdagingen in besloten ruimten?
00:01:48
Nicky: Er zijn meerdere. Om te beginnen: toegang. Hoe kom ik erin? Dat kan zowel verticaal als horizontaal gebeuren. Verticaal gaat dat vaak door een mangat. Dan praat je over een gat van 80 centimeter doorsnee - soms wat krapper - waar je doorheen moet. En dan is het maar de vraag of je daar zo in kunt klimmen met een losse of vaste ladder, of dat je er misschien wel in getakeld moet worden door middel van een lierconstructie. Dus dat is één: hoe kom ik erin? En vervolgens: hoe kom je eruit? En dan niet alleen maar aan het einde van de werkdag, maar ook op het moment dat er wat gebeurd zou zijn. Ik heb een persoon die zichzelf gesneden heeft, of die is gevallen, of die zich niet fijn voelt. Hoe kom je eruit? Je zult erop voorbereid moeten zijn dat die persoon dat niet kan.
00:02:34
Michel: Met wat voor soort omstandigheden moet je rekening houden? Als in: je werkt onder de grond. Met gasvorming misschien of bepaalde luchtvochtigheid of minder zuurstof?
00:02:47
Nicky: Dat kan allemaal. De meest voor de hand liggende - en die ook het meest benoemd wordt - is inderdaad de aanwezigheid van eventuele gassen. Dus een gevaarlijke atmosfeer. Dat kan zijn omdat er een gas rondzwerft dat je liever niet inademt, maar het kan ook gewoon gebrek aan zuurstof zijn: een gas wat zuurstof weg zou nemen. Dat gebeurt al door roestvorming, of eventueel een rottingsproces doordat er een bananenschil ligt, om maar iets geks te noemen. Uiteindelijk leidt dat tot een proces en dat zorgt dat - omdat een besloten ruimte beperkte ventilatie heeft, zeker wanneer deze dicht is - er zich in die ruimte een bepaalde atmosfeer kan vormen, waar wij niet aan blootgesteld willen worden. Dat is dan één van de gevaren. Denk ook aan hitte.
00:03:27
Michel: Lassen, denk ik?
00:03:28
Nicky: Ja, lassen, inderdaad. Dat zijn vaak ook nog eens nauw geleidende ruimtes. Als je daar met elektra gaat werken, dan zou je daar ook potentieel een gevaar hebben. Vandaar dat je daar over het algemeen ook niet werkt met wat wij gewend zijn: 230 of 220. In plaats daarvan werk je met lagere voltages en wat meer beveiligingen die erop zitten. Dat zijn eigenlijk de meest voor de hand liggende risico's. Dat lijstje is denk ik oneindig, afhankelijk van wat je er gaat doen.
00:03:52
Michel: En voor wat betreft het verminderen van die risico's: er gebeuren best wel wat ongelukken in besloten ruimten. Wat er vorig jaar, geloof ik, in die windmolen met brandvorming-- Hoe kun je het vermijden? Kun je het überhaupt vermijden?
00:04:12
Nicky: Je kunt er in ieder geval een hoop aan doen. Ik noem even die gevaarlijke atmosfeer. Dat betekent dat je van tevoren kunt ventileren. Dat kun je passief doen door luiken te openen, maar je kunt er ook actief ventileren. Dit door ventilatoren te plaatsen die die lucht eruit persen en de verse lucht er in laten komen.
00:04:33
Michel: Gasmeting of zuurstofmeting.
00:04:33
Nicky: Een gasmeting doen maar ook continu meten. Dus een persoonlijke meter op de borst, zodat die mensen ten alle tijden meten wat zij inademen. Dat is maar één manier om die risico's te beperken. Denk ook aan training.
00:04:45
Michel: Moet je getraind zijn?
00:04:46
Nicky: Jazeker.
00:04:47
Michel: Gecertificeerd of getraind?
00:04:48
Nicky: Ja. Het is potentieel gevaarlijk werk. We hebben arbowetgeving die voorschrijft dat bij risicovolle werkzaamheden je in voldoende mate moet worden opgeleid. Je kunt natuurlijk discussiëren over wat dan 'in voldoende mate' is, maar je moet er in ieder geval voor zorgen dat mensen weten waar ze mee bezig zijn. Als zij PBM moeten gebruiken, dus valbeveiligingsmiddelen, dan moet je sowieso getraind zijn. Dan moet je in ieder geval weten hoe je dat PBM op de juiste manier gebruikt. En wat ik net ook al benoemde: op een eventueel noodscenario moet je ook voorbereid zijn. Daar moet je ook in getraind zijn.
00:05:20
Michel: In principe is het altijd locatiegebonden? Dat je de situatie per locatie bekijkt, en kijkt naar wat je nodig hebt, qua materialen en middelen?
00:05:30
Nicky: Jazeker. Dat is elke keer weer anders.
00:05:32
Michel: Dat is iedere keer weer anders?
00:05:34
Nicky: Ja. Er zijn genoeg besloten ruimten die je horizontaal kunt betreden. Dat betekent dat je niks te maken hebt met een driepoot of een ankerpunt dat hoger geplaatst is. Maar heb je een verticale toegang? Ja, dan zul je erover na moeten denken.
00:05:51
Michel: Dus de middelen zijn er wel?
00:05:54
Nicky: De middelen zijn er zeker.
00:05:54
Michel: Wat kunnen jullie daarin betekenen?
00:05:56
Nicky: Alles. We kunnen uiteraard de middelen leveren. En training kunnen we verzorgen. We verzorgen op dit moment een x aantal trainingen voor het werken in besloten ruimten, waarbij we meteen het complete pakket meenemen. Dus niet alleen het veilig betreden, maar ook het in geval van calamiteiten kunnen handelen met de middelen die dan beschikbaar zijn. Daar hebben we in principe genoeg keuze in.
00:06:18
Michel: En het daadwerkelijk trainen? Gebeurt dat op locatie bij de klant of bij jullie?
00:06:22
Nicky: Dat kan beide. We hebben een heel mooi expertisecentrum in Vlaardingen gebouwd, waar we ook een 'besloten ruimte'-module hebben. We kunnen daar zowel de horizontale als de verticale betreding doen, en we kunnen die ruimte vol met rook zetten om dat ook te simuleren. We doen er gasmetingen. We werken ook samen met Dräger, een fabrikant van dit soort apparaten. Die neemt ook soms een gedeelte van die training op zich. Maar het kan ook op de locatie van de klant. Zeker als die besloten ruimte veiliggesteld kan worden, in ieder geval geventileerd is en geen gevaarlijke atmosfeer heeft. In dat geval kunnen we daar ook in trainen, afhankelijk van wat die klant wil en wat er mogelijk is op die locatie. Maar in principe is beide mogelijk.
00:06:59
Michel: Klinkt goed. Ik vond het heel interessant. Zijn er nog punten die je vergeten bent?
00:07:07
Nicky: Ik denk dat we het meeste wel aangestipt hebben, Michel. Mochten klanten vragen hebben, dan ben ik bereikbaar.
00:07:13
Michel: Dan kunnen ze bij jou terecht. Dan kunnen ze terecht bij Mennes.
00:07:14
Nicky: Zeker.
00:07:16
Michel: Top. Dank je wel.
00:07:17
Nicky: Graag gedaan.
