Werk je in een besloten ruimte? Dan is het gebruik van valbeveiliging inclusief training en instructie verplicht. En dat is niet zomaar. Jaarlijks vallen er namelijk zo’n 90 doden tijdens werk in besloten ruimten. Deze cijfers liegen er niet om. In dit artikel lees je daarom enkele richtlijnen hoe je hier veilig werkt en handelt.
Werken in besloten ruimten
Elke besloten ruimte is uniek. En vereist dus een op maat gemaakte aanpak. Toch zijn twee stappen iedere keer vereist bij veilig werken in besloten ruimten.
- Neem altijd een begeleider mee, die jou en je teamleden kan redden in geval van nood. Hierbij is het vanzelfsprekend van belang dat iedereen de juiste valbeveiliging draagt, ook de begeleider.
- Breng alle overige risico’s van de besloten ruimte in kaart. Doe een meting op gevaarlijke gassen en/ of verlaagd zuurstof niveau, ventileer naar behoefte en neem bij voorkeur altijd een persoonlijke multigasmeter mee.
Betreden van besloten ruimten
Doorgaans zijn er twee mogelijkheden om een besloten ruimte veilig te betreden: via bestaande traptreden/ losse ladder of via een takel. In beide gevallen moet je een back-up (valstopblok met rescue-functie) gebruiken. Voordat je afdaalt, moeten het valharnas, het ankerpunt en het valblok met rescue-functie in orde zijn. Als ankerpunt wordt meestal een 3-poot of 5-piece gebruikt, maar soms zijn er ook permanente ankerpunten boven het mangat gemonteerd.
Afdalen via een trap/ losse ladder
Afdalen kan via vaste treden of met verschillende losse ladder: een touwladder of een losse ladder die je door een mangat steekt. Hierbij heb je altijd een valblok met redtakel nodig. Een valblok zonder die takelfunctie is niet voldoende. Dit valblok slaat namelijk alleen vast bij een val en als iemand niet meer zelf naar boven kan, dan is het belangrijk dat je hem/haar wel kan optakelen.
Let op: takelen mag alléén voor redding. Voor regulier hijsen mag je dit valstopblok niet gebruiken.
Afdalen via een takel
Als er geen trap of ladder voorhanden is, dan daal je af via een lier die specifiek geschikt is voor het laten zakken en het takelen van personen. Voor het geval dat de lier faalt, is hier als back-up een valstopblok met rescue-functie nodig.
Hoe zit het met giftige gassen?
Waarom is een zuurstof- en gasmeting in besloten ruimten noodzakelijk? Omdat zuurstoftekort de belangrijkste oorzaak is van de ongevallen en sterfgevallen. Veel (gevaarlijke) gassen verdringen zuurstof, wat leidt tot zuurstoftekort. Het inademen van deze (gevaarlijke) gassen op zichzelf is ook zeer gevaarlijk. En let op: 1 op de 4 besloten ruimten bevat giftige dampen.
Bedenk ook of de eventueel uit te voeren werkzaamheden kunnen leiden tot het ontstaan van (gevaarlijke) gassen. Denk aan lassen, waarbij veel rook vrijkomt. Ventileer een besloten ruimte dus bij voorkeur altijd voordat je het gaat betreden en in sommige gevallen moet je zelfs continu ventileren. Gebruik daarnaast (afhankelijk van de situatie) ook altijd de juiste adembescherming.
Redden in een besloten ruimte
Kom je in een situatie dat je een collega moet redden in een besloten ruimte? Dan loop je net zoveel gevaar als bij zuurstoftekort. Zorg daarom altijd voor een doordacht reddingsplan voor besloten ruimten. Zorg dat het redden zo voorzichtig mogelijk gebeurt. Dit is een complexe situatie: bewegen kan voor het slachtoffer moeilijk of pijnlijk zijn. Als het slachtoffer bewusteloos is, kan het moeilijk zijn om hem of haar door het (nauwe) mangat te krijgen. Toch is het belangrijk dat de persoon zo snel mogelijk omhoog wordt getakeld. Afhankelijk van de redding is er vaak zelfs een derde persoon nodig.
Reddingsmiddelen voor besloten ruimten
In beide situaties is het zaak om reddingsmiddelen bij de hand te hebben. Met name een opvouwbare stretcher (ook wel Sked) en de halve uitvoering ervan (Half-Sked). De Sked trek je strak om het lichaam van het slachtoffer, zodat het geheel smaller wordt. Zo kun je het slachtoffer alsnog door de uitgang van een besloten ruimte takelen. Je kunt de Sked ook gebruiken in situaties waarbij het slachtoffer zich heeft losgekoppeld van de back-up en je hem terug naar een mangat moet slepen. De Half-Sked is juist voor besloten ruimten die behalve nauw ook bochtig zijn, bijvoorbeeld reactorvaten.
Taak Risico Analyse in besloten ruimten
Met een Taak Risico Analyse (TRA), kun je je als team voorbereiden om veilig te werken in besloten ruimten. Want de gevaren en uitdagingen verschillen per besloten ruimte. Duidelijke afspraken vooraf kunnen veel leed besparen. Een TRA maak je in 3 stappen.
- Omschrijf elke stap in het werkproces.
- Breng per stap de risico’s in kaart.
- Neem met je team duidelijke maatregelen die de risico’s verkleinen. Een voorbeeld van zo’n maatregel is de back-up (het valstopblok met rescue-functie) aan de achterzijde van het harnas plaatsen. Raakt een medewerker bewusteloos? Dan hangt het hoofd automatisch naar voren, waardoor het makkelijker is om de medewerker uit de besloten ruimte te takelen.
Belangrijk: gedegen training
De risico’s bij werken in besloten ruimten zijn groots. Goed voorbereid zijn op deze risico’s en weten wat te doen in noodsituaties, is gelukkig te trainen. In het geval van de lier en het valstopblok is training in het gebruik ervan zelfs verplicht. En in situaties waarbij toegang moet worden verkregen tot of reddingswerk moet worden verricht in besloten ruimten, moet veiligheidsapparatuur snel en zonder haperen werken.
Vraag een training aan
Werken in besloten ruimten vereist specifieke valbeveiligingsmiddelen. Elke werkgever is verplicht om te zorgen voor een gedegen training voor medewerkers zodat zij met deze middelen kunnen werken en de werkzaamheden goed kunnen uitvoeren. Neem contact met ons op voor meer informatie.
Samenvatting podcast 'Veilig werken in besloten ruimten'
Besloten ruimten vormen een belangrijk aandachtspunt op het gebied van veiligheid en efficiëntie. Het betreft voornamelijk gesloten of deels gesloten ruimtes die niet bedoeld zijn voor het verblijf van personen en vaak slecht bereikbaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn silo's, tanks, rioleringen, en bouwputten.
De grootste uitdagingen bij het uitvoeren van werkzaamheden in besloten ruimten zijn de toegang tot de ruimte en het veilig verlaten in geval van een calamiteit. Daarnaast spelen factoren zoals gevaarlijke gassen, beperkte zuurstof, hitte en het werken met elektra een rol.
Het is essentieel om op locatie de situatie te analyseren en de benodigde veiligheidsmaatregelen te treffen. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om vooraf te ventileren en constant de luchtkwaliteit te meten. Ook het volgen van een gerichte opleiding en het juist gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen zijn van cruciaal belang. Dit kan zowel op locatie bij de klant als in speciaal daarvoor ingerichte trainingscentra plaatsvinden.
